Lokeren was in de 20ste eeuw het wereldcentrum van de haarsnijderij, een industrie waarbij konijnen- en hazenhaar klaargemaakt werd voor de hoedenindustrie. Haarsnijderij Hofmans in Lebbeke was tot voor kort een bedrijf dat actief was in de sector. Het verleden van de site heeft een sterk verankerde symbolische waarde; het geheel vertelt een belangrijk verhaal van de laatst actieve haarsnijderij in Vlaanderen. Het feit dat alle bouwwerken bestaan uit eenzelfde soort materiaal, nl. rode baksteen, benadrukt de waarde als geheel en de eenheid van de site. Het ambacht haarsnijderij is bijna uitgestorven. Het bedrijf Hofmans is een van de laatste in zijn soort in België en wellicht de laatste in Europa. Door een steeds veranderend economisch klimaat, heeft de familie Hofmans besloten om na vier generaties en meer dan een eeuw werking de bedrijvigheid volledig stop te zetten. Een rijk verleden dat verloren gaat, indien er geen aandacht geschonken wordt aan het voortbestaan van de restanten hiervan. Het erfgoed van het historische bedrijf, zoals authentieke machines, zal dan ook worden bewaard. De bestaande gebouwen, sinds 2009 bouwkundig erfgoed, zullen zo integraal mogelijk worden behouden.
Concept
Een nieuw woon- en werkconcept blaast nieuw leven in de voormalige Haarsnijderij. Algemeen wordt het programma ingepast in de bestaande volumes die zich hiervoor natuurlijk schikken. De dertien woningen en lofts vinden onderdak in de bestaande gebouwen aangepast aan hun morfologie. Enkel op het gelijkvloers aan de pleinzijde voorzien we een programma van nevenfuncties gekoppeld aan het plein. De inplanting van een handelszaak, kantoorruimte, atelier of horecazaak is hier mogelijk. Naast deze gebouwen worden ook nog 5 nieuwbouwwoningen opgetrokken.
Publiek – collectief – privé
De organisatie van de gebouwen met hun publieke/gedeelde/privatieve buitenruimtes en boomgaard vormt een gebied waar een gemeenschap van 18 gezinnen zullen leven. Dit biedt de opportuniteit om collectieve functies te introduceren ten voordele van deze gemeenschap. De collectieve ruimtes vormen naast hun functionele werking een bufferzone tussen publiek en privé en zorgen zodanig voor een zachte overgang die fungeert als ontmoetingsplaats voor de bewoners. Om de connectie met het historische verleden in stand te houden, zullen de originele machines en materialen doorheen het complex worden tentoongesteld en toegelicht. Een kleine, aangename wandeling doorheen de zones brengt u als bewoner en bezoeker terug naar het rijke verleden.
Duurzaam verbouwen
We leggen het accent op het gebruik van ecologische materialen, met zo weinig mogelijk impact op het milieu. Voor fundering en isolatie wordt er met schelpen, kalkhennep en cellulose gewerkt. Voor de constructie zal hout ons belangrijkste materiaal zijn. Wat water betreft, is het de ambitie regenwater op te vangen en te hergebruiken. Infiltratie gebeurt ook via een WADI en door de bodem van het onbebouwde deel van het terrein.
Energie
Zonnepanelen worden op doordachte en visueel onzichtbare zones geplaatst. Voor het opwekken van warmte maken we geen gebruik van fossiele brandstoffen, maar zetten we een warmtepomp in. Door het gemeenschappelijk gebruik van 1 centrale installatie, springen we zuinig en bewust om met energie.
Fauna en flora
We planten een boomgaard die kan worden gezien als verbindende factor tussen de verschillende deelpercelen. Er komt een composthoop, collectieve tuinen,… Deze actieve groene zones worden aangename ontmoetingsplaatsen, waar de bewoners in relatie met elkaar en de natuur kunnen staan. Waar mogelijk komen groene vlakken: zowel op de daken als gevelgroen en grondgebonden tegen de voormalige en nieuwe gebouwen. Hiernaast wordt er aandacht geschonken aan een natuurinclusief bouwproces met nestgelegenheid in oude en nieuwe gevels en daken. Er komen hoogstambomen op het plein en in de private tuinen.
Leeffabriek
Architectslab werd in opdracht van Valor aangesteld om het project op deze waardevolle erfgoedsite om te vormen naar een innovatief, stedenbouwkundig inbreidingsproject. Hun voorstel met veel aandacht voor kwalitatieve binnenruimtes en ruime privatieve buitenruimtes, in combinatie met collectieve binnen-en buitenruimtes en veel groen, zal ervoor zorgen dat deze site een ‘leeffabriek’ wordt, waar het fijn vertoeven is voor de toekomstige bewoners.
Tekst: Architectslab, Linda D’Hollander
Photos: Architectslab, Erik Hofmans, Geert Heyvaert en andere
Design: Architectslab
